Οι απόψεις του Milton Friedman για το ευρώ

Πολλά έχουν γραφεί και ειπωθεί σχετικά με τη συμβολή του αείμνηστου νομπελίστα οικονομολόγου Milton Friedman (1912 - 2006), στην άσκηση της άκρατης φιλελεύθερης πολιτικής που ακολουθείται στις μέρες μας από πολλές χώρες και κυρίως στην Ευρώπη και την Αμερική. Δεν είναι λίγοι αυτοί που με ευκολία κατηγορούν τον Friedman, για την δεινή οικονομική κατάσταση που αδύνατες χώρες όπως η Ελλάδα έχουν περιέλθει. Προς αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας παραθέτουμε μέρος συνέντευξης του Milton Friedman σε Αυστραλιανό ραδιοφωνικό σταθμό το 1998, σχετικά με το μέλλον του Ευρώ.

«Νομίζω ότι – το Ευρώ - αποτελεί μεγάλη πρόκληση και δεν είμαι αισιόδοξος. Δυστυχώς η Κοινή Αγορά δεν έχει τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για μια περιοχή κοινού νομίσματος. Μια περιοχή κοινού νομίσματος είναι καλή σε ορισμένες περιστάσεις, όχι όμως σε άλλες.    

Τα χαρακτηριστικά που καθιστούν την Αυστραλία και τις ΗΠΑ, ευνοϊκές για περιοχές κοι­νού νομίσματος είναι: μιλούν την ίδια γλώσσα, υπάρχει ελεύθερη μετακίνηση του κόσμου από το ένα σημείο στο άλλο και μεγάλη δυνατότητα ευελιξίας στις τιμές και στα ημερομίσθια. Τέ­λος υπάρχει κεντρική κυβέρνηση, ώστε εάν κάτι το αρνητικό συμβεί σε ένα σημείο της χώρας, να υπάρξουν εκροές από το κέντρο, οι οποίες θα τείνουν να εξισορροπήσουν το πρόβλημα.  

Εάν εξετάσει κανείς την κατάσταση στην Ευρώπη, θα διαπιστώσει ότι δεν έχει κανένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Υπάρχουν χώρες όπου ο κόσμος μιλάει διαφορετικές γλώσ­σες. Υπάρχει ελάχιστη μετακινητικότητα μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εγχώριες κυ­βερνήσεις είναι μεγαλύτερες από την κεντρική των Βρυξελών. Οι τιμές και τα ημερομίσθια υπόκεινται σε πολλούς περιορισμούς.                                                                         

Οι ισοτιμίες μεταξύ διαφορετικών συναλλαγμάτων προμηθεύουν τον διορθωτικό μηχανισμό για οικονομικά συμβάντα που πλήττουν διαφορετικές οικονομίες, διαφορετικά. Ιδρύοντας περιοχή κοινού νομίσματος - το Ευρώ - οι διαφορετικές χώρες απεμπολούν αυτόν τον διορθωτικό μηχανισμό. Από τι θα αντικατασταθεί;                                                                                                                                                                                                                                             

Ίσως είναι τυχεροί. Ίσως τα γεγονότα τα προσεχή χρόνια, 10-20 χρόνια, θα είναι παραπλή­σια σε όλες τις χώρες. Ίσως δεν υπάρξουν οικονομικές εξελίξεις που θα πλήξουν τις διαφορετι­κές χώρες του Ευρώ ασύμμετρα. Σε αυτήν την περίπτωση θα προχωρήσουν καλά, και οι διαφο­ρετικές χώρες σταδιακά θα χαλαρώσουν τις διάφορες ρυθμίσεις τους, θα αποτινάξουν τους πε­ριορισμούς τους και θα γίνουν περισσότερο ευπροσάρμοστες και ευέλικτες.                

Από την άλλη μεριά, η πιο πιθανή δυνατότητα είναι ότι θα υπάρξουν ασυμμετρίες που θα πλήξουν τις διαφορετικές χώρες. Αυτό θα σημάνει ότι ο μοναδικός διορθωτικός μηχανισμός για να αντιμετωπισθούν αυτές οι ασυμμετρίες, θα είναι ο φορολογικός και η ανεργία, η πίεση στους μισθούς, η πίεση στις τιμές. Δεν υπάρχει άλλη διέξοδος. Με την ύπαρξη επιτροπής συναλλαγ­ματικού ελέγχου υπάρχει πάντα η ύστατη διέξοδος παρέμβασης στις συναλλαγματικές ισοτιμί­ες. Με το ευρώ δεν θα υπάρξει μηχανισμός διαφυγής.                                                                                                                                      

Ας υποθέσουμε ότι τα πράγματα βαίνουν άσχημα και η Ιταλία βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Πώς θα βγει έξω από τον Ευρωσύστημα; Είναι μεγάλη η πρόκληση. Εύχομαι στην Ευρωζώνη το κα­λύτερο. Είναι προς το συμφέρον της Αυστραλίας και των ΗΠΑ η Ευρωζώνη να επιτύχει. Όμως είμαι πολύ προβληματισμένος, υπάρχει μεγάλη ανασφάλεια στο σχέδιο αυτό».

Η παραπάνω συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο editorial του τεύχους Δεκεμβρίου του 2011 της Ιταλικής γεωπολιτικής επιθεώ­ρησης LIMES.